Veroordeling pastoor wegens bezit kinderporno is willekeur

De recente veroordeling van een Brabantse pastoor wegens het bezit van kinderporno, kan in hoger beroep geen standhouden. Het oordeel van de rechtbank berust slechts op de subjectieve waarneming dat de afgebeelde modellen jonger oogden dan 18 jaar. De politie schatte de leeftijd tussen de 16 en 18 jaar.

Subjectief oordeel
De rechters veroordeelden op grond van de eigen waarneming dat het aannemelijk was dat de weergegeven modellen jonger oogden dan 18 jaar. Dat oordeel is buitengewoon betwistbaar, want per definitie subjectief. De rechter kan niet beter dan andere mensen met zekerheid concluderen dat een weergegeven model niet 18 jaar lijkt, maar 17. Een wetenschappelijk aanvaard criterium hiervoor bestaat niet, er is geen wetenschappelijk bewijs dat (vrijwel) alle vrouwen van 17 evident andere lichaamskenmerken hebben dan vrouwen van 18 jaar.

Disclaimer
De pastoor betwist dat de naaktfoto’s waarvoor hij veroordeeld is, betrekking hadden op minderjarigen. Hij had de afbeeldingen gedownload van een website die een disclaimer bevatte waarin stond dat alle weergegeven modellen 18 jaar of ouder waren. Ze oogden ook ouder dan 18, aldus zijn raadsman. Door de politie was zelfs vastgesteld dat dezelfde persoon op de ene foto wel onder de 18 was, maar op een andere foto ouder dan 18, zonder dat er tijdsverschil zat tussen de foto’s. Een dergelijk onbegrijpelijk verschil komt men overigens wel vaker tegen in de rechtspraak, zie Hoge Raad 15 januari 2008, LJN:BB4853.

Uitstraling
De rechtbank verwierp het verweer, omdat de daadwerkelijke leeftijd van de modellen volgens haar niet relevant is. Het gaat slechts om de vraag of de modellen jonger lijken dan 18 jaar. Het oordeel dat ze jonger oogden dan 18 jaar was gebaseerd op de uiterlijke lichaamskenmerken en de uitstraling van de modellen. De rechtbank motiveerde niet op grond van welke lichaamskenmerken ze 17 jaar oogden en niet 18 jaar.

Subjectieve waarneming
Er zijn wel criteria om vast te stellen of een persoon een kind is, maar niet of een persoon de leeftijd heeft van 16, 17 of 18 jaar. Voor het vaststellen van een veel jongere leeftijd gebruikt men de zogenaamde Tanner-criteria. Dit is afkomstig van een kinderarts James Tanner die in 1962 voor medische doeleinden een beschrijving had gegeven van de fases van lichamelijke ontwikkeling van kinderen, adolescenten en volwassenen. Het is in de wetenschap algemeen aanvaard dat het onmogelijk is om aan de hand van deze criteria de exacte leeftijd van een adolescent of volwassene te schatten (Tanner en Rosenbloom, Pediatrics, 1998). De criteria zijn nuttig om vast te stellen of een persoon een kind is maar niet of een persoon de leeftijd heeft van 16, 17 of 18 jaar. Gelet op het feit dat een rechter alleen buiten redelijke twijfel mag veroordelen, kan het niet anders dan dat een schatting van de leeftijd tussen de 16 en 18 jaar, tot vrijspraak moet leiden. De rechter die oordeelt dat een persoon eruit ziet als 17   en niet als 18 jaar , doet dat op grond van zijn eigen subjectieve waarneming.

Willekeur
De verdachte lijkt geen enkel wapen te hebben tegen deze willekeur, want de Hoge Raad heeft geoordeeld dat er geen plaats is voor onderzoek van  de verdediging dat kan aantonen dat het model ouder is dan 17 jaar (HR 18-11-2008, LJN:BF0170). Het is slechts relevant dat het model, in de ogen van de desbetreffende rechters, jonger oogt dan 18 jaar. De werkelijke leeftijd is niet relevant, zelfs niet als er bewijs is dat het model daadwerkelijk ouder is dan 17 jaar.

Verschillend oordeel
Deze willekeur wordt bewezen door het feit dat zowel ervaren zedenrechercheurs als rechters vaak volledig verschillend oordelen over dezelfde foto’s. Zie bijvoorbeeld het hof Arnhem (24-4-2006) dat een oud-rechter veroordeelde voor het bezit van kinderporno. Het hof Den Haag sprak hem na cassatie echter (deels) vrij omdat de personen kennelijk wel ouder waren dan (destijds) 16 jaar (11-7-2008, LJN:BD7009). Ik heb het in mijn praktijk ook vaak voorbij zien komen.

Zelf deskundige inschakelen
Een goede raadsman moet zich niet neerleggen bij deze absurde situatie. Hij kan altijd op eigen initiatief een deskundige inschakelen om een schatting van de leeftijd te laten maken van de afgebeelde persoon. Voor de beïnvloeding van de subjectieve perceptie van de rechter kan het een verschil maken. Men moet zich dan ook niet neerleggen bij dit arrest van de Hoge Raad. De minister heeft destijds duidelijk gemaakt dat er wel ruimte is voor tegenbewijs. Letterlijk: “indien de verdachte kan aantonen dat de afgebeelde persoon  ouder is dan 16 jaar … zal hij vrijuit gaan”. Dit had weliswaar betrekking op het oude art. 240b Sr. (kinderporno), echter nu de leeftijdsgrens ook is verhoogd van 16 naar 18 jaar is het nog moeilijker geworden aan te geven of de afgebeelde persoon al dan niet minderjarig is. Er is immers niet veel verschil meer in lichaamsbouw tussen een 17 jarige en een 18 jarige.