Nogmaals: de speekseltest

Komende zaterdag is het zover: De speekseltest is dan een feit en iedere verkeersdeelnemer kan worden gedwongen zich daaraan te onderwerpen. Wat is de verwachting? Wordt de rijvaardigheid nadelig beïnvloed door cannabis? Wanneer moet je oppassen en moet je een bloedtest ondergaan? Mr. Maurice Veldman geeft nog enkele relevante feiten aan de vooravond van de inwerkingtreding van de zoveelste maatregel tegen blowers.

In 1994 is uitgebreid onderzoek gedaan naar de effecten van cannabis in het verkeer. In opdracht van het Amerikaanse ministerie van verkeer onderzocht psycholoog Robbe het gedrag van automobilisten in het verkeer na het roken van cannabis. De plaats delict was Limburg.

Proefpersonen werden stoned de weg opgestuurd met maar liefst 300 microgram THC per liter bloed, dat is twee maal zoveel als iemand die net een joint heeft gerookt.

Wat was het resultaat van het onderzoek?

Rokers slingerden opvallend meer dan bestuurders met een nep-joint. Dat was de uitkomst van deze test met een extreme hoeveelheid THC in het bloed. Wat dit zegt over de invloed op de rijvaardigheid van iemand die net een normale joint heeft gerookt blijft vaag.

Ik wil benadrukken dat mijn bedenkingen over de speekseltest niet als een aanmoediging moeten worden opgevat om met z’n  allen stoned achter het stuur te kruipen. Kijk bijvoorbeeld maar eens hier naar.

De verschillende effecten van een joint worden niet meegewogen

Als je cannabis rookt krijg je een scherpe piek in het THC-gehalte in jouw bloed. Er zit nogal wat variatie in, afhankelijk van de genetische eigenschappen van de gebruiker en de frequentie van het gebruik. Ook kan er bijvoorbeeld CBD in de joint zitten. CBD vermindert de psychoactieve werking van THC, al vertraagt het ironisch genoeg de afbraak ervan. Wordt dat ook meegenomen in de speekseltest? Een reguliere gebruiker van THC wordt in zijn rijvaardigheid veel minder beïnvloed dan een incidentele gebruiker. Dit komt omdat een reguliere gebruiker minder receptoren heeft voor THC en dus minder stoned wordt. Wederom ironisch genoeg is de afbraak van THC juist weer langzamer is bij reguliere gebruikers. En daarmee wordt de kans om positief te testen groter.

Met dergelijke factoren die de effecten op de rijvaardigheid beïnvloeden, is in de nieuwe regelgeving van de speekseltest helemaal geen rekening gehouden.

Bij alcohol eist de Hoge Raad geen feitelijke beïnvloeding van de rijvaardigheid. Voldoe je aan het promillage waar rijden volgens de wet door wordt beïnvloed dan ben je strafbaar, of jouw rijvaardigheid wordt beïnvloed of niet. Bij cannabis ligt deze discussie een stuk ingewikkelder, al vrees ik dat de Hoge Raad ook bij cannabis de grote stappen snel thuis-redenering zal ophangen.

Wanneer ben ik strafbaar als ik heb geblowd?

Wanneer iemand net een joint heeft gerookt bevat het bloed zo’n 150 microgram THC per liter bloed. Na enkele uren is dit gedaald tot zo’n 3 microgram per liter bloed. Dat gaat dus best heel snel. 3 microgram per liter bloed is de ondergrens voor een bloedtest. Het komt erop neer dat als je de avond tevoren een joint hebt gerookt je op het eerste gezicht geen gevaar loopt in problemen te komen met de nieuwe wetgeving.

De inname van cannabis komt niet steeds tot uiting in de gemeten THC-waarden in het bloed. Dat komt door de manier waarop THC door het lichaam wordt opgenomen en wordt uitgescheiden.

Centraal Bureau Rijvaardigheid doet je toch de das om

Maar pas op voor het CBR, zie mijn vorige column. Het CBR staat te popelen jouw rijbewijs ongeldig te verklaren en dan ben je echt heel zuur.

CBR stelt eigen regels

Medicinale gebruikers die olie gebruiken of cannabis inhaleren met een vaporiser mogen van het CBR wel rijden, medicinale rokers van joints nooit. Dit is een niet te rechtvaardigen onderscheid dat door het CBR niet wordt uitgelegd.

De afbraak van THC in olievorm is 3 à 4 keer langzamer dan wanneer THC wordt gerookt. Het is daarom niet uit te leggen waarom het CBR wel toestemming geeft voor de consumptie van THC in olie of middels een vaporiser bij deelname  aan het verkeer, maar niet voor roken met een joint. Je inhaleert THC zowel met een vaporiser als met een joint.

Het CBR beoordeelt ook de reden waarvoor cannabis wordt voorgeschreven. Een gebruiker kan hiervoor een gezondheidsverklaring opsturen. Er zijn slechts weinigen die dat doen. Of dit zal veranderen na 1 juli moeten we afwachten.

Medicinale gebruikers uitgesloten van deelname aan het verkeer

Endocannabinoïden zijn door het lichaam aangemaakte cannabinoïden. Medicinale rokers gebruiken doorgaans cannabis om een tekort aan endocannabinoïden te compenseren. Niet iedereen met meer dan 3 microgram THC in 1 liter bloed heeft te kampen met een beïnvloeding van de rijvaardigheid.

Waar blijft mijn DNA?

Bedacht moet worden dat het afstaan van speeksel ook tot gevolg heeft dat jouw DNA wordt afgestaan. Als iemand om principiële redenen een speekseltest weigert omdat hij geen garantie heeft dat zijn DNA niet wordt opgeslagen in de landelijke DNA-database zou dat best eens tot een interessante discussie kunnen leiden. De strafrechtelijke regeling waarmee burgers worden verplicht DNA af te staan stelt als eis dat je moet zijn veroordeeld en dat is met de speekseltest nog lang niet het geval.

De speekseltest kan daarom alleen deze discussie kortsluiten als het buisje waarmee de test plaatsvindt wordt teruggegeven aan de bestuurder. Maar dat zal niet gebeuren omdat de politie dan het bewijs uit handen geeft dat de speekseltest aanleiding was voor een bloedtest. Het speeksel zal dus in beslag worden genomen en er zijn veel mensen die er niet op vertrouwen dat hun DNA niet in de database zal worden opgenomen. Deze DNA-database functioneert per slot pas optimaal als iedere bewoner in Nederland staat geregistreerd.

Ik voorspel dat er oeverloze procedures zullen komen van mensen die een garantie eisen dat hun DNA niet wordt opgeslagen. Interessant vooruitzicht.

Wat staat ons te wachten?

Vooruitlopend op deze nieuwe maatregel verwacht ik alles afwegende niet dat de speekseltest op grote schaal zal worden ingezet. Verkeerscontroles zijn al incidenteel. Als er tijdens deze controles een vermoeden ontstaat van drugsgebruik zal de speekseltest zeker worden gebruikt. In België heeft de test die daar in 2010 is ingevoerd geleid tot een verdubbeling van het aantal betrapte bestuurders die onder invloed van drugs de weg op gingen. Dat is niet vreemd als voor de invoering iedere controle uitbleef.

De test is ook vrij kostbaar, dat geldt nog meer voor de bloedtest. We gaan het zien.

Wordt zeker vervolgd.

Maurice Veldman