De geest van de vrijheid

Het sluiten van coffeeshops geniet absolute topprioriteit in de gelederen van het gedoogkabinet Rutte. Concreet zijn voor dat doel twee maatregelen aangekondigd: het afstandscriterium tot scholen en de wietpas. Over de te verwachten averechtse gevolgen van deze maatregelen wordt geen rekenschap gegeven. ‘ Het moet omdat het moet’. Wat is er misgegaan  in Den Haag?

In 2009 verscheen in opdracht van de vorige regering een wetenschappelijk rapport met een evaluatie van 30 jaar gedoogbeleid. Dit rapport Van de Donk vermeldt in brede zin alle relevante feiten en bevindingen van drugsgebruik in Nederland en vergelijkt de consumptie van zowel cannabis (onder jeugdigen) als harddrugs met die in omringende landen. Belangrijkste conclusie is dat dankzij de coffeeshops de gezondheidsrisico’s van het gebruik van verdovende middelen significant zijn verminderd in Nederland. Coffeeshops voorzien op adequate wijze in een belangrijke behoefte van de samenleving en staan garant voor een verantwoorde verstrekking van softdrugs aan het publiek, aldus het rapport.

Coffeeshops voorzien in een grote dagelijkse behoefte van bewoners en toeristen, niet alleen als verkooppunt van softdrugs, maar ook als ontmoetingsplaats om in een veilige en comfortabele sociale setting softdrugs te gebruiken. Zo kan worden toegezien op de strikte naleving van de regelgeving. Coffeeshops vormen in Amsterdam één van de belangrijkste ontmoetingsplekken in het uitgaansleven. Elders in Nederland is het niet anders gesteld.

Toerisme naar Amsterdam

Als in Amsterdam het leeuwendeel van de coffeeshops wordt gesloten of de wietpas wordt ingevoerd zal dit niet mis te verstane negatieve gevolgen hebben voor de Amsterdamse toeristenbranche en de hotelbranche. Naar die negatieve deed het Amsterdam Toerisme & Congres Bureau/VVV Amsterdam kort geleden onderzoek. De uitkomst: 23,4 % van de toeristen in Amsterdam – dus bijna en kwart – bezoekt een coffeeshop en 7,4 % van hen noemt de coffeeshop zelfs als hoofdmotief om een bezoek aan de hoofdstad te brengen. Coffeeshops maken daarmee  deel uit van de ‘ Spirit of freedom’, het handelsmerk waarmee Amsterdam internationaal wordt gepromoot door het Amsterdam Toerisme & Congres Bureau. Dit bureau is dan ook fel tegenstander van de wietpas.

Uit in 2009 verricht empirisch onderzoek door de Universiteit van Amsterdam blijkt dat  de bewoners van de Amsterdamse binnenstad geen noemenswaardige overlast ondervinden van coffeeshops. Invoering van de wietpas wordt door de gemeente Amsterdam, net als al die andere gemeenten waar coffeeshops geen overlast geven, dan ook beschouwd als de ‘ oplossing voor een niet bestaand probleem’ , met een netto averechts resultaat, te weten het creëren van een illegale markt met alle overlast van dien.

Opstelten en Rotterdam

Dat coffeeshops in honderd steden behalve -naar verluidt- in Maastricht geen overlast veroorzaken is vele malen vastgesteld door wetenschappelijk onderzoek en, in navolging daarvan, nog door de vorige regering. Dat die overlast er wel zou zijn is een hersenschim van de huidige minderheidscoalitie die door alle wetenschappelijke bevindingen wordt weersproken. Wat er gebeurt als je coffeeshops toch sluit, wordt duidelijk aan de hand van het voorbeeld Rotterdam, waar een kaalslag onder coffeeshops plaatsvond in de tijd dat Ivo Opstelten – de huidige minister van Veiligheid – daar nog burgemeester was.  Uit recent onderzoek naar de effecten van die sluiting blijkt dat dit niet heeft geleid tot een lagere consumptie van softdrugs onder jongeren. Ook de bewering van Opstelten dat in Rotterdam de overlast is afgenomen dankzij de sluiting van coffeeshops is discutabel. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat effectuering van een afstandscriterium leidt tot een toename van het aantal illegale verkooppunten waar tevens harddrugs worden verkocht. Hierdoor wordt het belangrijkste uitgangspunt van het gedoogbeleid (scheiding van soft- en harddrugs), alsmede de centrale doelstelling van dit beleid (een positieve bijdrage leveren aan de volksgezondheid) in volle omvang ondermijnd.

Harddrugs en jongeren

Als in Amsterdam een onbekend aantal coffeeshops zal sluiten betekent dit dat de resterende coffeeshops direct uitgroeien tot ‘ megasellers’ , met alle kwetsbaarheid vandien. De beoogde kleinschaligheid gaat dan verloren.  Uit wetenschappelijk onderzoek volgt dat een gebrek aan legale verkooppunten direct de aanleiding is tot het ontstaan van een oncontroleerbare situatie waarbij illegale verkooppunten als paddenstoelen uit de lucht schieten. Deze dienstverlening heeft in de praktijk direct tot gevolg dat ook verkoop van harddrugs en verkoop aan minderjarigen in het pakket van waren opgenomen is, zo rapporteerde de Universiteit van Amsterdam op verzoek van het WODC. Daarom pleitte de Amsterdamse burgemeester Van der Laan  in een recente brief aan minister Opstelten dan ook voor de  instandhouding van een lokaal drugsbeleid. Van der Laan legde uit dat het weren van toeristen uit coffeeshops in Amsterdam zal leiden tot een toename van overlast op straat.

Invoering van een pasjessysteem zal problemen oproepen die Amsterdam momenteel niet kent, aldus de burgemeester.Vooralsnog lijkt Opstelten niet van plan om water bij de wijn te doen, ook niet in het geval van Amsterdam.  Het kabinet blijft vastberaden in het streven coffeeshops te sluiten, wat de gevolgen ook zullen zijn. Breken er gouden tijden aan voor straatdealers, tokkies, pushers en snorders? De politie ziet deze ontwikkeling met angst en beven tegemoet. Eén ding is zeker: als de ongecontroleerde verkoop van softdrugs buiten gevestigde coffeeshops hand over hand toeneemt, zal de politie hiertegen niet of nauwelijks kunnen optreden. Het wordt weer dweilen met de kraan open.

Amsterdam, januari 2011, Maurice Veldman

Dit artikel verscheen in februari 2011 in het maandblad Essensie